bp4mc2

SKOS Toepassingsprofiel voor begrippenkaders

Begrippen maken duidelijk welke ‘onderwerpen van gesprek’ er bestaan. In een stelselcatalogus worden begrippen formeel gedefinieerd, waarbij iedere definitie wordt opgebouwd volgens strikte regels. De essentie is dat elk begrip in een bepaald domein wordt uitgelegd in termen van andere begrippen. Ook die begrippen worden uitgelegd totdat uiteindelijk elk begrip wat uitleg nodig heeft is gedefinieerd. Uiteindelijk blijven de begrippen over waarvan de betekenis als vanzelfsprekend wordt aangenomen. In een logisch model worden dit axioma’s genoemd. Zo ontstaat per domein een axiomatisch begrippenkader. Dit begrippenkader kan worden beschouwd als een min of meer geformaliseerde beschrijving van de institutionele werkelijkheid van het domein.

Voor het beschrijven van begrippen wordt SKOS gebruikt. SKOS staat in Nederland op de pas-toe-leg-uit lijst voor overheden.

Begrippenkader

!form data#ConceptScheme!Klasse Begrippenkader
Gebruikte term skos:ConceptScheme
Uitleg De kennis over de fysieke werkelijkheid wordt beschreven in een talig model, een begrippenmodel. In een begrippenmodel wordt deze kennis zodanig gestructureerd vastgelegd dat deze door zowel mensen als door computers wordt begrepen.
Voorbeeld De thesaurus of taxonomie met alle begrippen in het Kadastrale domein. Deze begrippen vinden hun oorsprong in de Kadasterwet, die beschrijft wat percelen en rechten daarop betekenen.
Eigenschappen en relaties top concept, label

Eigenschappen

!form data#ConceptScheme_label!Eigenschap label
Gebruikte term rdfs:label
Datatype Tekst
Uitleg Een begrippenkader heeft een voor mensen leesbare naam. Spaties en diacritische tekens zijn toegestaan.
Voorbeeld Het schema dat het domein regelgeving beschrijft heeft als label ‘Regelgeving’.
Min card. 1

Relaties

!form data#ConceptScheme_hasTopConcept!Eigenschap top concept
Gebruikte term skos:hasTopConcept
Verwijst naar skos:Concept
Uitleg Een concepten schema kan concepten bevatten die die het meest generiek zijn in een hiërarchie van specialisaties/generalisaties.
Voorbeeld Het concept ‘Zakelijk recht’ als meest generieke concept voor ‘Eigendom’, ‘Opstal’, ‘Erfpacht’, etc.

Begrip

!form data#Concept!Klasse Begrip
Gebruikte term skos:Concept
Uitleg Een begrip is een idee of notitie, een eenheid van denken, een onderwerp van gesprek.
Voorbeeld het begrip ‘Perceel’ in de BRK
Eigenschappen en relaties alternatieve aanduiding, lijkt op breder, vergelijkbaar met, uitleg, bestaat uit, bron, bronverwijzing, definitie, domein, redactionele opmerking, exact gelijk aan, voorbeeld, generalisatie van, overige zoektermen, gerelateerd aan, label, lijkt op smaller, notatie, onderdeel van, voorkeursterm, herkomst, toelichting, gerelateerd aan, specialisatie van

Eigenschappen

!form data#Concept_altLabel!Eigenschap alternatieve aanduiding
Gebruikte term skos:altLabel
Datatype Tekst
Uitleg Een begrip kan een alternatieve aanduiding, een synoniem hebben
Voorbeeld KadastraalPerceel
!form data#Concept_comment!Eigenschap uitleg
Gebruikte term rdfs:comment
Datatype Tekst
Uitleg Een begrip heeft bij voorkeur een uitleg in ‘klare taal’.
Voorbeeld Een perceel is een stuk grond waarvan het Kadaster de grenzen heeft gemeten en dat bij het Kadaster een eigen nummer heeft.
Min card. 1
!form data#Concept_dcsource!Eigenschap bron
Gebruikte term dc:source
Datatype Tekst
Uitleg Een begrip is ontleend aan een geschreven bron.
Voorbeeld Europees verdrag voor de rechten van de mens
!form data#Concept_definition!Eigenschap definitie
Gebruikte term skos:definition
Datatype Tekst
Uitleg Een begrip kan een formele definitiehebben. Deze wordt waar mogelijk overgenomen uit een officiële publicatie.
Voorbeeld Een perceel is een begrensd deel van het Nederlands grondgebied dat kadastraal geïdentificeerd is en met kadastrale grenzen begrensd is.
Min card. 1
!form data#Concept_editorialNote!Eigenschap redactionele opmerking
Gebruikte term skos:editorialNote
Datatype Tekst
Uitleg Een begrip kan een redactionele opmerking hebben.
Voorbeeld Dit begrip wordt nog gewijzigd bij het invoeringsbesluit.
!form data#Concept_example!Eigenschap voorbeeld
Gebruikte term skos:example
Datatype Tekst
Uitleg Een voorbeeld van het betreffende begrip
Voorbeeld Pand
!form data#Concept_hiddenLabel!Eigenschap overige zoektermen
Gebruikte term skos:hiddenLabel
Datatype Tekst
Uitleg Een begrip kan aanvullende zoektermen hebben. Deze zijn normaal niet zichtbaar, maar leiden wel tot het betreffende begrip als er naar wordt gezocht
Voorbeeld Panden (bij het begrip Pand), of Belgie (bij het begrip België)
!form data#Concept_label!Eigenschap label
Gebruikte term rdfs:label
Datatype Tekst
Uitleg Een begrip wordt aangeduid met een voor mensen leesbare term (inclusief spaties en diacrieten). Deze is gelijk aan het skos:prefLabel. Uitzondering hierop is de situatie dat binnen 1 conceptschema er vaker dezelfde skos:prefLabel wordt gebruikt. Dit is geen good practice en dient zoveel mogelijk voorkomen te worden. In het geval dat dit toch voorkomt, krijgt het rdfs:label een toevoeging tussen haakjes die het onderscheid aangeeft. Dit label kan meertalig zijn, aangegeven door @nl of @en
Voorbeeld “Kadastraal perceel”@nl / “Cadastral parcel”@en
Min card. 1
!form data#Concept_notation!Eigenschap notatie
Gebruikte term skos:notation
Datatype Tekst
Uitleg Een notatie of code die overeen komt met het begrip
Voorbeeld AU (bij het begrip ‘Goud’, de chemische notatie)
!form data#Concept_prefLabel!Eigenschap voorkeursterm
Gebruikte term skos:prefLabel
Datatype Tekst
Uitleg Een begrip heeft een voor mensen leesbare voorkeursterm. Er is precies 1 voorkeursterm in de voorkeurstaal (dit veld is dus niet meertalig). Het is een good practice dat ieder begrip binen 1 begrippenkader een uniek prefLabel heeft.
Voorbeeld Kadastraal perceel
Min card. 1
Max card. 1
!form data#Concept_scopeNote!Eigenschap toelichting
Gebruikte term skos:scopeNote
Datatype Tekst
Uitleg Een begrip kan nader worden toegelicht.
Voorbeeld Een perceel is een (2D) vlakvormig ruimtelijk object dat “opdelend” van structuur is. Dit betekent dat Nederland altijd naadloos en volledig is bedekt met perceelsvlakken, die elkaar niet mogen overlappen.

Relaties

!form data#Concept_broadlyMatches!Eigenschap lijkt op breder
Gebruikte term skos:broadMatch
Relatie met Extern begrip
Uitleg Een begrip kan een specialisatie zijn van een begrip in een ander domein.
Voorbeeld Een Appartementsrecht in de BRK is een specialisatie van een Verblijfsobject in de BAG.
!form data#Concept_closelyMatches!Eigenschap vergelijkbaar met
Gebruikte term skos:closeMatch
Relatie met Extern begrip
Uitleg Een begrip kan bijna hetzelfde betekenen als een begrip in een ander domein.
Voorbeeld Een OnroerendGoed in de BRK is ongeveer hetzelfde als een WOZobject in de WOZ.
!form data#Concept_consistsOf!Eigenschap bestaat uit
Gebruikte term skosthes:narrowerPartitive
Verwijst naar skos:Concept
Uitleg Een begrip kan kan gaan over een aantal onderdelen.
Voorbeeld Een schip bestaat uit een romp, kajuit, motor, …
!form data#Concept_dctsource!Eigenschap bronverwijzing
Gebruikte term dcterms:source
Verwijst naar rdfs:Resource
Uitleg Een begrip kan zijn ontleend aan een op het web vindbare bron. Dit kan een (versie van) een beschrijving van een specifiek begrip of een document waarin een beschrijving van het begrip is te vinden.
Voorbeeld <jci1.3:c:BWBR0005416&titel=IV&hoofdstuk=XV&paragraaf=3&artikel=222>
!form data#Concept_domain!Eigenschap domein
Gebruikte term skos:inScheme
Verwijst naar skos:ConceptScheme
Uitleg Een begrip is gedefinieerd in de context van een bepaald domein.
Voorbeeld Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG)
Min card. 1
Max card. 1
!form data#Concept_exactlyMatches!Eigenschap exact gelijk aan
Gebruikte term skos:exactMatch
Relatie met Extern begrip
Uitleg Een begrip kan precies hetzelfde betekenen als een begrip in een ander domein.
Voorbeeld Een Perceel in het BAL betekent hetzelfde als een Perceel in de BRK.
!form data#Concept_generalisationOf!Eigenschap generalisatie van
Gebruikte term skosthes:narrowerGeneric
Verwijst naar skos:Concept
Uitleg Een begrip kan een generalisatie zijn van een begrip met een engere of nauwere betekenis.
Voorbeeld Een KadastraalObject is een OnroerendGoed of een Registergoed.
!form data#Concept_isRelatedTo!Eigenschap gerelateerd aan
Gebruikte term skos:semanticRelation
Verwijst naar skos:Concept
Uitleg Een begrip kan gerelateerd zijn aan een ander begrip.
Voorbeeld Een perceel is gerelateerd aan KadastraleGrens.
!form data#Concept_narrowlyMatches!Eigenschap lijkt op smaller
Gebruikte term skos:narrowMatch
Relatie met Extern begrip
Uitleg Een begrip kan een generalisatie zijn van een begrip in een ander domein.
Voorbeeld Een Postadres is een generalisatie van een Nummeraanduiding en een Postbus.
!form data#Concept_partOf!Eigenschap onderdeel van
Gebruikte term skosthes:broaderPartitive
Verwijst naar skos:Concept
Uitleg Een begrip kan gaan over een deel van een breder begrip.
Voorbeeld Een motor is onderdeel van een schip.
!form data#Concept_provenance!Eigenschap herkomst
Gebruikte term foaf:isPrimaryTopicOf
Verwijst naar prov:Entity
Uitleg Van een begrip kan de herkomst worden beschreven.
Voorbeeld Op basis van de nieuwe wet op de BAG is de definitie van het begrip ‘verblijfsobject’ aangepast.
!form data#Concept_seeAlso!Eigenschap gerelateerd aan
Gebruikte term skos:relatedMatch
Relatie met Extern begrip
Uitleg Een begrip kan zijn gerelateerd aan een begrip in een ander domein.
Voorbeeld Een Perceel in de BRK is gerelateerd aan een adres (Nummeraanduiding) in de BAG.
!form data#Concept_specialisationOf!Eigenschap specialisatie van
Gebruikte term skosthes:broaderGeneric
Verwijst naar skos:Concept
Uitleg Een begrip kan een specialisatie zijn van een begrip met een bredere betekenis.
Voorbeeld Een Perceel is een OnroerendGoed.

Collectie

!form data#Collection!Klasse Collectie
Gebruikte term skos:Collection
Uitleg Een groep samenhangende begrippen kan worden gebundeld in een collectie.
Voorbeeld De collectie die alle activiteiten in het BAL beschrijft.
Eigenschappen en relaties heeft lid, label, herkomst

Eigenschappen

!form data#Collection_label!Eigenschap label
Gebruikte term rdfs:label
Datatype Tekst
Uitleg Een collectie heeft een voor mensen leesbare naam. Spaties en diacritische tekens zijn daarin toegestaan.
Voorbeeld De collectie die alle activiteiten in het BAL beschrijft heeft als label ‘BAL’
Min card. 1

Relaties

!form data#Collection_hasMember!Eigenschap heeft lid
Gebruikte term skos:member
Verwijst naar skos:Concept
Uitleg Een collectie kan één of meerdere begrippen omvatten, die eventueel afkomstig kunnen zijn uit meerdere conceptschema’s
Voorbeeld de collectie ‘Zakelijke rechten’ bevat het begrip ‘Erfpacht’
!form data#Collection_provenance!Eigenschap herkomst
Gebruikte term foaf:isPrimaryTopicOf
Verwijst naar prov:Entity
Uitleg Van een collectie kan de herkomst worden beschreven.
Voorbeeld Op basis van de nieuwe wet op de BAG is een aantal begrippen toegevoegd aan de collectie ‘aard gebruik’

Begrip (external)

!form data#ExternalConcept!Klasse Extern begrip
Getypeerd als skos:Concept
Uitleg Een begrip in een ander begrippenkader waarmee een relatie wordt gelegd.
Voorbeeld Het begrip Nummeraanduiding in de BAG in relatie tot het begrip Postadres in de BRK

Begrippenkader als asset

Een begrippenkader kan gezien worden als een asset. Deze Asset betreft een Dataset met als inhoud alle eigenschappen van de begrippen en collecties binnen dit begrippenkader.

!form data#AssetConceptScheme!Klasse Asset (Begrippenkader)
Getypeerd als skos:ConceptScheme, adms:Asset
Uitleg Een begrippenkader kan worden gezien als een asset.
Voorbeeld De thesaurus of taxonomie met alle begrippen in het Kadastrale domein kunnen worden gezien als asset voor de BRK dataset.
Eigenschappen en relaties type asset = Begrippenkader

Relaties

!form data#AssetConceptScheme_typeConceptScheme!Eigenschap type asset = Begrippenkader
Gebruikte term dcterms:type
Waarde Asset (Begrippenkader)
Uitleg Een begrippenkader wordt expliciet getypeerd als begrippenkader.
Min card. 1
Max card. 1

Uri strategie

Concept schema’s, collecties en concepten krijgen een uri volgens het patroon:

Bovenstaande gaat er vanuit dat {domain} het begrippenkader al uniek identificeert, waardoor de toevoegen van het rdfs:label puur voor opslaggemak zorgt. Mocht echter het {domain} het begrippenkader niet uniek identificeren, dan geldt voor concepten en collecties de volgende uitbreiding:

Het skos:prefLabel is in beginsel gelijk aan het rdfs:label en deze horen uniek te zijn voor alle concepten in een begrippenkader. Als dit niet het geval is, dan wordt de URI uitgebreid met een _{context} postfix. In een dergelijk geval wordt ook het rdfs:label uitgebreid met ` ({context})`.